Meme, prostat, kalın bağırsak ve karaciğer kanserlerinden, pankreas, yumurtalık, mesane ve böbrek kanserine kadar pek çok kanseri zahmetsiz bir yöntem olan kan tahliliyle işaret eden gizli ajanlar, “tümör belirteçleri” kanserin takibinde önemli bir rol üstleniyor. 

Medikal Onkolog Doç. Dr. Duygu Derin, tümör belirteçleri arasında içlerinde en sık adını duyduğumuz PSA’nın yanı sıra AFP, CEA, CA 199, CA 125 ve CA 153’ü sıralıyor. Birçoğumuzun adını ilk defa duyduğu bu testler daha çok kanserin takibinde karşımıza çıkıyor.

Serum, idrar, meme başı akıntısı veya bazı kanserli hastaların dokularında saptanabilen bu tümör belirteçleri kanser hücrelerinden üretilebildiği gibi kansere bir yanıt olarak vücut tarafından da üretilebiliyor. Bazı tümör belirteçleri bir tip kansere özgü olabildiği gibi bazıları birkaç kanser tipinde de ortaya çıkabiliyor ve bazen de kanserden farklı durumlarda kanda saptanabiliyorlar. Tümör belirteçleri tarama, tanıya yardımcı olma, evreleme, hastalık gidişatını öngörme, tedavi planlama, tedaviyi izleme ve nüksleri saptama amacıyla kullanılıyor.

İşte kanser takibinde izi sürülen testler ve dikkate alınması gerekenler:

PSA: Prostatta üretilen bir tümör belirtecidir. Daha çok prostat kanserinin tarama ve takibinde kullanılır. Ancak prostat kanserinde her zaman yükselmeyeceği de bilinmelidir.

CEA: En sık kolorektal kanseri belirteci olarak dikkate alınmakla beraber meme, akciğer, tiroid, pankreas, mesane, yumurtalık, prostat, karaciğer ve pankreas kanserlerinde de yükselebilir. CEA, teşhis adımı olmaktan çok tedavi takibinde kullanılır.

AFP: Primer karaciğer kanseri, yumurtalık veya testisin üreme hücreli tümörlerinde yüksek bulunabilir. Siroz ve kronik aktif hepatit gibi kanser dışı olgularda da yükselebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, karaciğer kanseri tanısı konmuş hastaların büyük çoğunluğunda AFP normal sınırlarda bulunabilir.

CA153: Meme kanserinde, bazen de rahim kanserlerinde yükselebilir. Tanı ve tarama testi olarak kullanılması önerilmez. Kronik hepatit,verem, gebelikte değeri yüksek çıkabildiği gibi akciğer,yumurtalık,sindirim sistemi kanserlerinde de yükselebilir. İleri evre meme kanserinde nükslerin takibinde kullanılır.

CA125: Yumurtalık kanserinin takibinde değerlidir. CA 125 düzeyleri sıklıkla tarama testi olarak kullanılır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta yumurtalık kanseri olmayan kadında da yüksek çıkabilmesidir. CA 125 çikolata kistlerinde, akciğer kanserinde, geçmişinde kanser hikayesi bulunan hastalarda ve akciğerinde sıvı birikmesi olan kişilerde de yükselebilir.

CA199: Kolorektal kanser ve pankreas kanseri takibinde kullanılır. Bazı safra yolu tümörlerinde de düzeyi yükselebilir. Tanı amaçlı değil, takip amaçlı kullanılır.